زئولیت نام رایجی است که برای نشان دادن انواع مختلف کانی ها با ساختار کریستالی و ریز متخلخل استفاده می شود.
به طور دقیق تر، اصطلاح زئولیت – یا در جمع “زئولیت ها” – برای نشان دادن خانواده ای متشکل از تعداد زیادی کانی با منشاء طبیعی و مصنوعی استفاده
می شود که در زمینه های متعددی از صنعت پتروشیمی تا تولید کاربرد دارند.
مواد شوینده، از کشاورزی تا ساخت و ساز، از نرم کننده آب تا سنتز معدنی و تحقیقات علمی.
به عنوان accanato، اصطلاح زئولیت برای نشان دادن خانواده بزرگی از مواد معدنی در نظر گرفته شده است که منشاء آنها می تواند طبیعی یا مصنوعی
باشد و کاربرد و زمینه کاربرد آنها می تواند با توجه به ویژگی های یک کانی متفاوت باشد.
در هر صورت می توان بیان کرد که زئولیت صنعتی عموماً از ساختار متخلخل و کریستالی بر پایه آلومینوسیلیکات تشکیل شده اند.
ساختار متخلخل فوقالذکر نمونهای از کانیهایی است که تحت نام زئولیت گروهبندی شدهاند، میتوانند میزبان یونهای مختلف با بار مثبت (کاتیونها)، مانند Na+، Ca2+، Mg2+، K+ و غیره باشند.
به لطف این ویژگی خاص، زئولیت دارای خواص تبادل یونی است که به آن اجازه می دهد در زمینه های متعددی استفاده شود:
صنعتی، شیمیایی، بیولوژیکی، تحقیقات علمی و غیره. البته لازم به ذکر است که در زمینه های صنعتی، شیمیایی و تحقیقاتی عمدتاً از زئولیت های با منشاء مصنوعی استفاده می شود که عملکرد بیشتری نسبت به طبیعی دارند و برای پاسخگویی به نیازهای خاص منطقه ای که در آن مورد استفاده قرار خواهند گرفت ایجاد شده اند.
نام زئولیت از زبان یونانی ζέω – zeo، جوش – و λίθος – lithos، سنگ – گرفته شده است و به معنای “سنگ جوشان” است.
این نام منحصر به فرد توسط شیمیدان و کانیشناس سوئدی، اکسل فردریک کرونستد، پس از توجه به ترشح بخار آب به دنبال گرم شدن ماده معدنی مورد
بحث، که در اثر تبخیر آب موجود در ساختار متخلخل زئولیت ایجاد میشود، ابداع شد.